Ogólna charakterystyka Gminy Hańsk
Gmina Hańsk położona jest w środkowo-wschodniej części województwa lubelskiego w powiecie włodawskim w rejonie fizjograficznym Polesie. Gmina Hańsk znajduje się na malowniczej trasie wiodącej z Lublina do Włodawy. W czasie sezonu turystycznego przejeżdżają tędy całe rzesze turystów udających się do Okuninki nad Jezioro Białe, a także inne jeziora Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Na terenie gminy znajduje się w naturalnym stanie Bagno Bubnów włączone do Poleskiego Parku Narodowego. Dominuje tu kompleks torfowisk niskich, rzadka i chroniona roślinność, a także rezerwat żółwia błotnego. Lasy stanowią 30% ogólnej powierzchni gminy, które wchodzą w obszar Poleskiego Parku Narodowego i Krajobrazowego Parku Sobiborskiego.
Ludność
Gmina Hańsk jest gminą o niewielkiej liczbie mieszkańców - jedną z najrzadziej zaludnionych w województwie lubelskim. Gęstość zaludnienia wynosi 22 osoby/km2, podczas gdy dla powiatu włodawskiego wartość ta wynosi 34, a dla województwa lubelskiego (w nowych granicach) 89 osób/km2. Według danych WUS w Lublinie w dniu 31.12.1998 roku gmina liczyła 3986 mieszkańców, co stanowiło 9,3 % liczby mieszkańców powiatu włodawskiego oraz 0,18 % mieszkańców województwa lubelskiego.
Strukturę ludności gminy według płci charakteryzuje procentowy udział liczby mężczyzn i kobiet w ogólnej liczbie mieszkańców, wynoszący odpowiednio 51,3 % mężczyzn i 48,7% kobiet.
Gminę tę wyróżnia wysoki dodatni wskaźnik przyrostu naturalnego wynoszący 8,85 (dla powiatu włodawskiego i województwa lubelskiego wynosi odpowiednio 1,29 i 0,08), oraz wysokie ujemne saldo migracji na pobyt stały wynoszące - 10,29 osób na tysiąc mieszkańców, czyli w liczbach bezwzględnych 41 osób (dla województwa lubelskiego - 1,01 osób/tys. mieszkańców). Nieco niższy niż średnio w gminach wiejskich województwa lubelskiego jest stosunek liczby ludności w wieku nieprodukcyjnym w odniesieniu do 100 osób w wieku produkcyjnym wynoszący w gminie Hańsk 83,2 /100 (w gminach wiejskich 86,8/100).
Charakterystycznym zjawiskiem demograficznym na terenie tej gminy jest występowanie silnej koncentracji przestrzennej rozmieszczenia ludności. Prawie połowa mieszkańców zamieszkuje w dwóch sąsiadujących ze sobą miejscowościach Hańsku i Dubecznie (Województwo lubelskie w 1998).
Osadnictwo
Sieć osadniczą gminy Hańsk tworzy 26 miejscowości zorganizowanych w 16 sołectw:
Bukowski Las, Dubeczno, Hańsk, Hańsk Kolonia, Hańsk II, Konstantynówka, Kulczyn, Kulczyn Kolonia, Macoszyn Mały, Osowa, Rudka Łowiecka, Stary Majdan, Szcześniki, Wojciechów, Ujazdów, Żdżarka. Rolę ośrodka gminnego, w którym zlokalizowane są władze gminne oraz główne punkty obsługi ludności pełni miejscowość Hańsk, położona w centralnej części gminy.
Osadnictwo w gminie jest charakterystycznym osadnictwem gmin wschodnio-przygranicznych. Główne ośrodki sieci osadniczej rozlokowane są w większości wzdłuż dróg regionalnych (np. Hańsk, Kulczyn) lub większych zakładów pracy (Dubeczno). Znaczna część osadnictwa charakteryzuje się jednak dużym stopniem rozproszenia zabudowy.
Użytkowanie gruntów
Gmina Hańsk zajmuje powierzchnię 17943 ha, co stanowi 14,3 % powierzchni powiatu włodawskiego oraz 0,7 % powierzchni województwa lubelskiego.
W strukturze użytkowania gruntów dominują grunty rolne zajmujące łącznie ok. 50,8 % powierzchni gminy, w tym grunty orne - 24,4 %, łąki i pastwiska - 26,2 % oraz sady - 0,2 %. Gmina charakteryzuje się znacznym udziałem powierzchni leśnych wynoszącym ok. 37,1% (Województwo lubelskie w 1998). Do roku 2020 planuje się zwiększenie lesistości gminy o kolejne 1637 ha. Wszystkie grunty planowane do zalesień są ujęte w planie zagospodarowania przestrzennego gminy (Program zwiększania lesistości 1996). Pozostałe grunty i nieużytki stanowią 12,1 % powierzchni gminy.
Główne działy gospodarki
Gmina Hańsk jest gminą o przeważającej funkcji rolniczej. Prawie 62 % ogółu ludności związana jest z rolnictwem, w tym prawie 52 % z rolnictwem indywidualnym. W 1996 r. na terenie gminy było 698 indywidualnych gospodarstw rolnych, w tym aż 55,3 % zajmowały gospodarstwa o powierzchni od 7 do 20 ha, a 75,8 % gospodarstwa o powierzchni od 5 do 30 ha.
W strukturze zasiewów gospodarstw indywidualnych dominowały: zboża (z dużą przewagą żyta) - 84,7 % ogólnej powierzchni zasiewów, ziemniaki - 11,6 % oraz rośliny pastewne - 4,3 % (Powszechny spis rolny 1996).
Hodowlą zwierząt gospodarskich oprócz gospodarstw wielokierunkowych zajmują się trzy wyspecjalizowane gospodarstwa hodowlane: w Kulczynie i Krychowie - bezściołowa hodowla bydła oraz ferma drobiu w Hańsku.
Spośród 455 osób pracujących w 1997 roku w gospodarce narodowej (bez pracujących w indywidualnych gospodarstwach rolnych i podmiotach gospodarczych zatrudniających mniej niż 5 osób) przeważają pracujący w przemyśle - 49 %, edukacji - 15 %, rolnictwie - 13 % i administracji 7 %. Spośród 118 zarejestrowanych w 1997 roku podmiotów gospodarczych (w 1998 roku były już 142 podmioty) 109 to zakłady osób fizycznych. Wśród tych ostatnich (wg sekcji europejskiej klasyfikacji działalności) dominuje handel - 38 %, budownictwo - 17 %, rolnictwo, leśnictwo i łowiectwo oraz działalność produkcyjna - po 11 %) (Rocznik statystyczny 1998, Podmioty w gospodarce 1999).
Największym zakładem przemysłowym na terenie gminy Hańsk jest Huta Szkła w Dubecznie zatrudniająca w 2000 roku około 300 osób. Zakład ten został zmodernizowany w latach 90-tych. Podstawowym nośnikiem energii jest obecnie gaz propan-butan, a ścieki odprowadzane są do miejscowej oczyszczalni ścieków.